[secretera].
portal bibliofilsko-aukcyjny

369. [Polacy na Uniwersytecie Dorpackim] – Fajka pamiątkowa z podpisami polskich studentów Uniwersytetu w Dorpacie. II ćwierć XIX w. (?) 5000,-

Drewno (prawdopodobnie czeczotowe), komin wyłożony metalem i wypaloną gliną; 13 x 19 x 4 cm

Dużych rozmiarów główka fajki, o spłaszczonych bokach, na których wyryto ok. 70 podpisów Polaków związanych w latach 30. i 40. XIX w. z Uniwersytetem w Dorpacie. Wśród nazwisk m.in. Tytus Chałubiński (1820-1889), późniejszy ceniony lekarz i botanik, jeden z prekursorów taternictwa i odkrywca Zakopanego (który w latach 1838-1840 studiował w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie, a po jej zamknięciu, w latach 1840-1843 w Dorpacie). Chałubiński już w latach studiów wyróżniał się swoją działalnością wśród kolegów, to on przyczynił się do zmian w korporacji studenckiej jednoczącej Polaków w Dorpacie. Konwent Polonia powstał na tamtejszej uczelni w 1828 r. (jako najstarsza polska korporacja akademicka), ale został rozwiązany z obawy przed represjami po upadku powstania listopadowego. Reaktywowany został w 1834 r., a dzięki działalności m.in. Chałubińskiego w latach 40. zmienił charakter i stał się patriotyczną organizacją, jednoczącą młodych ludzi przybywających na studia z ziem dawnej Rzeczypospolitej. W zbiorach Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanym znajduje się analogiczna fajka, którą Chałubiński otrzymał od kolegów na pamiątkę czasów studenckich. Na oferowanej fajce znajduje się także autograf Bronisława Zaleskiego (1819/1820-1880), pisarza, działacza patriotycznego, zesłańca, emigranta, malarza i grafika (patrz poz. 317 – teka z zesłania). Poza tym liczne nazwiska Polaków, którzy uczestniczyli później w manifestacjach patriotycznych 1861 r., w powstaniu styczniowym, więzionych i zesłanych na Syberię. Byli to m.in.: Julian Andrzejkowicz (1822-1898; późniejszy założyciel Związku Narodowego Polskiego w USA); Edmund Giedroyć; Michał Ceraski (członek Organizacji Narodowej); Ignacy Ciechanowiecki (zesłaniec); Włodzimierz Czarnocki (1820-1865; powstaniec, zesłaniec, zmarł w drodze na Syberię); Aleksander Jagmin (zesłaniec); Wiktor Korsak (1820-1883; zesłaniec); Adam Medeksza (członek Organizacji Narodowej); Stefan Paszkiewicz (1817-ok. 1865); Jan Stokmann (1820-1869; pastor kościołów w Warszawie, Radomiu i Kaliszu). Poza tym na fajce wyryto dwa skrzyżowane rapiery (pamiątka pojedynków staczanych przez studentów), powyżej: „Wilno 5 Dorpat” (wielu studentów zamkniętego uniwersytetu w Wilnie kontynuowało naukę w Dorpacie), poniżej „1835 s. 1” oraz „Lc. Kc. Lb. Sc. Sc. Sc. Be” i stylizowane monogramy (być może ZBP – Związek Burszów Polskich). Uniwersytet Dorpacki (powstały w Inflantach, obecnie Tartu w Estonii na bazie gimnazjum otwartego przez Stefana Batorego), do którego ściągało wielu Polaków, szczególnie po powstaniu listopadowym, gdy władze carskie zamknęły Uniwersytet Warszawski i Wileński. Na uczelni tej wykładano w języku niemieckim i po łacinie, cieszyła się autonomią (jak na warunki rosyjskie), a jej absolwentami byli liczni wybitni Polacy (m.in.: Gustaw Manteuffel, Benedykt Dybowski, Aleksander Czekanowski, Wincenty Lutosławski, Ludwik Natanson, Józef Siemiradzki, Bronisław Malinowski, Józef Weyssenhoff). Stan dobry (bez śladów używania). Wyjątkowy przedmiot, dotyczący losów polskiej młodzieży w czasach zaborów.

Lit.: J. Trynkowski, Z. Wójcik, Fajka Tytusa Chałubińskiego (o jednym z eksponatów Muzeum Tatrzańskiego) [w:] Rocznik Podhalański, 2007, s. 173-194

Ilośc odsłon: 57